Theo quan sát của mình, đến thời điểm hiện tại ở Việt Nam vẫn chưa có một cuốn giáo trình nào về "XHH về Lệch chuẩn & Tội phạm" đúng nghĩa mà đâu đó vẫn bị nhập nhằng với "Tội phạm học" và do phía Bộ Công an thực hiện. Ngay cả cuốn "XHH Tội phạm" của Trần Đức Châm hay "XHH Tội phạm" của Thanh Lê vẫn chỉ có thể xem là một cuốn sổ tay (handbook) ngắn gọn chứ chưa đi sâu vào vấn đề lệch chuẩn và tội phạm, đặc biệt là khi bạn muốn đặt hiện tượng tội phạm dưới góc nhìn Xã hội học (sociological perspectives).
Giải pháp duy nhất cho chuyện này là sử dụng nhiều nguồn tài liệu khác nhau và nhìn nhận vấn đề sai lệch - tội phạm này một cách liên ngành bằng kết hợp 03 góc nhìn: (1) Sai lệch xã hội (của Xã hội học) + (2) Tội phạm học (của Khoa học hình sự) + (3) Tâm lý học tội phạm (của Tâm lý học).
Trong hiểu biết và kinh nghiệm của mình về chuyên ngành "Xã hội học về Lệch chuẩn và Tội phạm", mình xin được giới thiệu tới các bạn một số tài liệu cơ bản để các bạn có thể tham khảo cũng như chuẩn bị trước cho các buổi học về chuyên ngành này.
---
Với mọi chuyên ngành thuộc về Xã hội học, mình khuyên các bạn nên đọc thêm tài liệu tiếng Anh. Hiện nay có rất nhiều giáo trình / sach chuyên khảo hay về thể loại này. Để đọc các tài liệu môn "XHH Lệch chuẩn & Tội phạm" mình chia chúng làm 3 dạng
- Bài báo khoa học về thể loại sai lệch xã hội và tội phạm
- Sách chuyên khảo về một hiện tượng sai lệch xã hội cụ thể, ví dụ: miệt thị cơ thể (body-shaming / fat-shaming), khủng bố & xung đột chính trị (terrorist & political conflict), tin tặc & tội phạm công nghệ cao (hacker), tội phạm cổ cồn trắng (white-collar crimes) ...
- Giáo trình về sai lệch xã hội & có nội dung dung liên quan
---
Để tìm đọc Sách chuyên khảo và Giáo trình các bạn hãy lên Thư viện điện tử của mình và tìm tới từ khóa "Crime & Justice" hoặc "Sociology" - mình vẫn thường nhật một số tài liệu / giáo trình về pháp luật / tội phạm và sai lệch xã hội trong và ngoài nước cho sinh viên của mình đọc thêm.
Dưới đây là một số tài liệu cụ thể:
===
1. Sách về lệch chuẩn và tội phạm
Trong các tài liệu này thuộc thể loại "XHH Lệch chuẩn và Tội phạm" thì 02 cuốn sách có nội dung toàn diện nhất mà mình nghĩ là các bạn nên đọc là:
- "Criminology | A Sociological Introduction" của E.Carrabine (& cộng sự)
- "Sociology of Deviant Behavior" (14th) của M.B.Clinard & R.F.Meier
Trong đó, cuốn "Criminology... " của E.Carrabine trình bày một cách toàn diện về tình hình tội phạm và các loại hình tội phạm phổ biến được soi chiếu dưới góc nhìn và cách tiếp cận Xã hội học. Ngay cả dạng tội phạm đặc biệt như khủng bố và xung đột chính trị cũng có thể được tìm thấy trong cuốn sách này. Trong khi đó cuốn "...Deviant Behavior" của M.B.Clinard lại trình bày khá đầy đủ về các lý thuyết sai lệch xã hội (social deviance), vốn là phần lõi (core) của lĩnh vực Xã hội học nghiên cứu về lệch chuẩn và tội phạm. Khác với các lý thuyết xã hội thông thường, lý thuyết về sai lệch xã hội thường rất thú vị vì chúng thách thức những quan niệm những tưởng được xem là đương nhiên.
Có người từng nói, nếu thiếu thông tin thì ta sẽ chỉ có lý lẽ; song nếu thiếu lý lẽ, thì thông tin sẽ chỉ là các chuỗi ký tự rời rạc. Vì thế chúng ta nên kết hợp nội dung của hai cuốn sách này với nhau. Bạn có thể dễ dàng tìm thấy hai cuốn sách ấy [tại đây]
===
2. Chương sách về sai lệch xã hội
02 cuốn sách của E.Carrabine & M.B.Clinard rất toàn diện, song cũng có thể khiến các bạn choáng ngợp vì lượng thông tin quá đồ sộ. Để "dễ thở" hơn, các bạn nên bắt đầu với những chương sách có nội dung về "sai lệch xã hội" trong các cuốn Xã hội học đại cương / Nhập môn Xã hội học.
---
2.1. Tiếng Anh:
- Chương 11 - "Crime and Deviance: I Fought the Law . . .and I Won!" trong cuốn "Sociology for Dummies" của Jay Gabler (trg. 191) | [tại đây]
- Chương 06 - "Deviance & Social control" trong cuốn "The basic of Sociology" của K.S.Stolley (trg. 109) | [tại đây]
---
2.2. Tiếng Việt
- Chương 07 - "Lệch chuẩn, Tuân thủ & Kiểm soát xã hội" trong cuốn "Xã hội học Đại cương" của USSH (trg. 258) | [tại đây]
- Chương 08 - "Sự lầm lạc" trong cuốn "Xã hội học" nổi tiếng của J. Macionis (trg. 252) | [tại đây]
---
Ngoài ra còn có một số tài liệu / bài báo / case-study khác mà mình và các GV có thể gửi trước cho các bạn phục vụ cho mục đích thảo luận / trải nghiệm hoặc tranh biện ở trên lớp.
Lời khuyên của mình là các bạn hãy đọc Chương 7, trong cuốn "Xã hội học Đại cương" của USSH trước. Chương sách này viết ngắn gọn song lại rất toàn diện và có sự cập nhật đáng kể ; ở Việt Nam bạn cũng nên tìm đọc qua cuốn "Xã hội học Tội phạm" của Trần Đức Châm, sách nhỏ gọn và được viết rất dễ hiểu. Sau khi có một cách nhìn tổng thể, bạn hãy mạnh dạn đọc thêm những tài liệu kia nhé
---
3. Thay lời kết
"Xã hội học về lệch chuẩn và tội phạm" (Sociology of Deviance & Crime) không phải là một chuyên ngành dễ học bởi ở đó không có sự đúng / sai rạch ròi mà thiên về việc lý giải tại từ đâu mà có các hành vi sai lệch trong xã hội ?
Nhưng đó cũng là một trong các chuyên ngành gây hứng thú nhất bởi các câu hỏi lật lại vấn đề như: Vì sao các cá nhân trong xã hội lại có hành vi sai lệch ngay cả khi đã biết hành vi đó "có vấn đề" ? Ngay cả khi họ đã tuân thủ, thì tại sao họ lại tuân thủ mà không làm ngược lại ? Hành vi đước gọi là "sai lệch" do bản chất hành vi đó sai lệch hay do số đông hoặc những ngươi có quyền lực gán cho nó cái nhãn sai lệch ? ...
Để có thể lý giải cho các hiện tượng ấy và có cơ sở để lật tung những thứ tưởng như được xem là đương nhiên trong xã hội này, các bạn cần chuẩn bị cho mình kiến thức, không chỉ về tình hình tội phạm (thông tin) mà còn cả các cách nhìn về cái được gọi là "tội phạm" đó (lý thuyết)
Hy vọng các tài liệu trên có thể phần nào tạo cho bạn một nền móng trước khi bước chân vào chuyên ngành thú vị này nhé
---
Huế, 11:07 AM 1/24/2024
(*) Vui lòng trích nguồn khi sử dụng
