(*) Tác giả của bài viết này là Nguyễn Tư Hậu, mình đọc thấy hay nên biên tập lại và chia sẻ lên đây !
---
1 - Xã hội học là một nghề xa xỉ ?
Nghề xã hội học lúc đầu chỉ có rất ít người, đều là những nhân vật kiệt xuất cả. Nó không phải là một nghề có cái nền đại chúng như nhiều nghề khác, ngay cả trong khoa học. Nó giống triết học nhiều hơn, rất kén người và rất hiếm người theo.
Vả lại, nó ra đời trong lòng các trường Đại học, do những nhân vật đã có chỗ đứng ở đại học khai phá ra như một chi nhánh của một dòng sông lớn các nguồn tri thức ở cấp đại học, nghĩa là ở cấp độ rất cao. Đầu tiên, nó được thừa nhận như một giáo trình, một chứng chỉ, sau đó một khoa, một ngành học riêng biệt có mặt trong các đại học danh tiếng Châu Âu, rồi châu Mỹ.
Nhu cầu nhận thức xã hội mình đang sống với những chuyển động to lớn của nó trong đại công nghiệp đã thúc đẩy nhận thức xã hội. Nhưng để ra đời ngành học này thì còn cần những đầu óc tinh hoa. Các đầu óc này khai sáng các con đường và phương pháp nhận thức mới. Chỉ ở bậc đại học mới có được sự ý thức và sự khẳng định các nhu cầu nhận thức đó.
Ta có thể nói, Xã hội học lúc đầu là một nguồn tri thức kiểu cao sang lắm (deluxe) phải đại học danh tiếng mới dám dung nạp nó. Bởi vì nó cũng khá tốn tiền và không hứa hẹn một lợi lộc tức thì nào vào lúc đó. Durkheim nghiên cứu về tự tử, Le Play nghiên cứu về gia đình công nhân, Weber nghiên cứu về ảnh hưởng của đạo đức tin lành với Chủ nghĩa tư bản. Những cái đó hiện có ích lợi thiết thực gì ?
---
Vậy nghề này đã khó, lại kén người làm, lại tốn công sức, tốn tiền. Phải chăng nó là một nghề quá cao sang? Nhưng cao sang mà không xa xỉ. Trong trường hợp này nó không giống thứ nước hoa dùng cho các qúi bà quí phái. Nó giống với các loại vacxin trong y học nhiều hơn.
Nghĩa là nó giả định xã hội nào cũng có thể nhiễm bệnh và do đó phải tạo ra những kháng thể để ngăn ngừa và chữa khỏi các bệnh dịch ấy. Chế vacxin là vô cùng tốn kém, nhưng không thể nói là xa xỉ. Mặc dù vậy, Nghề xã hội học lúc đầu tuy không xa xỉ nhưng vẫn phải nói là khá cao sang.
===
2 - Xã hội học là một nghề cao sang ?
Thoạt tiên nó là một nghề hẹp và chỉ có chỗ đứng trong đại học mà thôi. Nó đã phải củng cố trận địa này ở Đại học trong hàng thế kỷ rồi từ từ mới có ảnh hưởng rộng ra trong xã hội. Trong hàng trăm năm ấy, nó đã tạo được những lý thuyết mạnh, từ lý thuyết tổng quát đến các lý thuyết trung gian, sau đó mở ra các ngành chuyên môn hẹp và các chuyên ngành xã hội học dần dần đủ sức thuyết phục người ta cần đến nó, ứng dụng nó trong các lĩnh vực hoạt động xã hội,
Nghề xã hội học từ đó mới có chỗ đứng vững chắc trong các xã hội tiên tiến như ngày nay.
---
Ở Việt Nam, xã hội học đã bắt đầu từ một Nghề và nghề này cũng có chỗ đứng trong xã hội lúc đầu từ môi trường đại học. Tuy rằng chúng ta có Viện Xã hội học ở Uỷ ban khoa học xã hội trước khi có Khoa xã hội học ở các trường, nhưng thực sự khoa xã hội học chỉ có đất sống nếu được cấy vào đại học. Ở đại học, đấy là mảnh đất hành nghề đầu tiên và cũng là đất sống lâu dài của nghề này.
Nhưng còn phải phấn đấu để làm sao ngay ở bậc đại học nó được khẳng định như một nhu cầu. Hễ ai đã vào đại học, đã học được hết bậc đại học thì phải có những kiến thức cơ bản về xã hội mà mình đang sống, bất kể anh đang cầm một văn bằng đại học ở ngành nào.
Còn những người có văn bằng Cử nhân xã hội học thì sao? Họ phải có các kỹ năng nghề nghiệp căn bản và dần dần tinh thông đồng thời trên cả hai hướng: (1) hướng giảng dạy và (2) hướng nghiên cứu. Ra trường, họ phải biết giảng dạy môn học này. Họ cũng phải biết làm nghiên cứu xã hội học trên những kỹ năng tối thiểu.
Nếu làm được như vậy chúng ta sẽ giúp cho Nghề xã hội học có chỗ đứng trong xã hội. Bởi vì khi đó, Xã hội học sẽ từ một nhu cầu loại “cao sang” thành một nhu cầu rộng rãi trong một xã hội ngày càng dân chủ hơn và lành mạnh hơn.
---
Huế, 2:56 PM 9/11/2023
----
Chú thích:
(*) ThS. Nguyễn Tư Hậu là giảng viên khoa Xã hội học & Công tác xã hội, trường ĐHKH, ĐH Huế - một người cô hết lòng vì sinh viên, vì tư tưởng cấp tiến và cũng là một trong những đồng nghiệp mà mình kính trọng nhất .
